In het centrum van Dendermonde verrijst de belforttoren met de lakenhallen als een symbool van het rijke verleden van de stad. Door middel van een zorgvuldige restauratie en een herbestemming wordt niet alleen dit belangrijke erfgoed van de stad bewaard, maar tevens opengesteld voor bezoekers. Erfgoedbehoud en publieke toegankelijkheid vloeien zo samen tot een voorbeeldproject van duurzame erfgoedontwikkeling in het hart van de stad.
Grote Markt 29, 9200 Dendermonde Stadsbestuur Dendermonde Gerealiseerd in 2017 In samenwerking met: Triconsult nv, Fenikx bv, Vandenborre - Lauwers bv, DWE bv, Bailleul bv, IVW-consult bv
De Lakenhallen op de Grote Markt, gebouwd tussen 1337 en 1350 in opdracht van de lakenwevers, dienden als ontmoetingsplaats voor groothandelaars en kooplieden om stoffen te verhandelen. Voorafgaand aan recente restauratiewerkzaamheden werd aangenomen dat de oorspronkelijke constructie slechts vijf traveeën breed was en dat de belforttoren in een hoek was geplaatst, met de stadswaag als latere toevoeging. Archeologisch onderzoek heeft echter aangetoond dat de Lakenhalle vanaf de bouw haar huidige breedte had en dat de belforttoren centraal werd gepositioneerd, wat leidde tot een herziening van de bouwgeschiedenis. In de 15e en 16e eeuw stonden de gilden tegenover de heersende macht, wat leidde tot een opdeling van de Lakenhalle in kleinere ruimten. Door de eeuwen heen onderging het gebouw verschillende restauraties en aanpassingen, met name na de verwoestingen van de Eerste Wereldoorlog, toen bombardementen en een brand het gebouw bijna volledig vernietigden. Bij aanvang van het restauratieproject bevonden zich op de begane grond enkele stadsdiensten, terwijl de bovenverdiepingen dienden als schepenzaal en trouwzaal. De opdracht omvat de restauratie en herinrichting van de begane grond en de volledige belforttoren. Het stadsbestuur streeft ernaar de toeristische waarde van het UNESCO-werelderfgoed te vergroten door een permanente tentoonstelling over de geschiedenis van het stadhuis, de belforttoren en de beiaard in te richten. De beperkte toegankelijkheid van het belfort maakt de opdracht bijzonder uitdagend en interessant. Erfgoed en Visie vertrekt van de authenticiteit en de monumentwaarde van het erfgoed. Dit betekent dat bij de restauratie van de belforttoren, de lakenhalle en de stadswaag de eigenheid en de betekenis van het gebouw ankerpunten zijn waaraan het restauratie- en herbestemmingsdossier wordt opgehangen. Bij de start van de opdracht wordt dan ook een waardestelling van het gebouw opgemaakt en dit document is de basis voor de bepaling van de restauratie-ingrepen. Er wordt geopteerd voor een zachte restauratie met optimaal behoud van authentiek materiaal. In de lakenhalle zijn belangrijke ontmantelingswerken noodzakelijk om de authenticiteit opnieuw leesbaar te maken. Gedeeltelijk geldt dit ook voor de stadswaag. De aanwezige historische elementen worden opnieuw zichtbaar gemaakt.
In het kader van het behoud en de herwaardering van historisch erfgoed werd een uitgebreid restauratie- en herbestemmingsproject opgezet voor de belforttoren en de lakenhallen te Dendermonde. Het project is onderverdeeld in meerdere fasen, waarbij zowel structurele stabiliteitswerken als de herbestemming van de gebouwen centraal staan. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de belforttoren zwaar beschadigd door bombardementen. De torenspits brandde af, waardoor de grote klok door de vloeren van de toren viel en aanzienlijke schade aanrichtte aan zowel de houten vloeren als de stenen gewelven. Deze schade had gevolgen voor de stabiliteit van de toren, wat zich uitte in verticale langsscheuren in het metselwerk. Om verdere instabiliteit te voorkomen, werden binnenankers geplaatst, hoewel deze interventie destijds geen rekening hield met de functionele toegang tot de toren. Triconsult nv voerde een gedetailleerd onderzoek uit naar de structurele integriteit van de toren en stelde vast dat de binnenankers, die voor enkele muuropeningen geplaatst waren, vervangen konden worden door inwendig verlijmde wapeningen in het buitenparament. Tevens werd geadviseerd om de ontstane scheuren grondig te verankeren. De bevindingen van Trinconsult zijn vertaald naar een uitvoeringsdossier, en de stabiliteitswerken zullen worden uitgevoerd in overeenstemming met hun adviezen.
De gelijkvloerse verdieping van de lakenhallen biedt een ideale gelegenheid om het gebouw een laagdrempelige en toegankelijke functie te geven. Het open karakter van deze ruimte, gelegen in het centrum van de stad, maakt het geschikt voor een toeristisch onthaalcentrum en een tentoonstellingsruimte, in het kader van de herdenking van '100 jaar Groote Oorlog'. Door middel van deze herbestemming wordt beoogd het gebouw weer te integreren in het stedelijke leven, waarbij bewoners en bezoekers worden aangemoedigd het te betreden en de geschiedenis ervan te ontdekken. De belforttoren wordt eveneens toegankelijk gemaakt voor het publiek. Een nieuwe trapconstructie, die voldoet aan moderne veiligheidsnormen, zal worden geïnstalleerd om bezoekers op een comfortabele en veilige manier naar de top van de toren te leiden, waar zij kunnen genieten van een panoramisch uitzicht over de stad. Gezien de beperkte ruimte in de toren, wordt gebruik gemaakt van audiogidsen die automatisch starten wanneer bezoekers bepaalde punten passeren. Hierdoor kan de informatie over de geschiedenis en functies van de toren tijdens de beklimming worden overgebracht, zonder dat dit ten koste gaat van de veiligheid.
Tijdens de restauratiewerken zijn ook archeologische opgravingen uitgevoerd, die nieuwe inzichten hebben opgeleverd over de bouwgeschiedenis van het stadhuis en de lakenhallen. Uit de opgravingen bleek dat de lakenhallen en de stadswaag als één geheel werden gebouwd, wat eerdere theorieën over een gefaseerde bouw ontkrachtte. Daarnaast werd een deel van de oorspronkelijke middeleeuwse vloer ontdekt, evenals verschillende artefacten, zoals lakenloodjes, munten en kleipijpjes. Deze vondsten dragen bij aan een beter begrip van de historische context en het dagelijkse leven in het middeleeuwse Dendermonde.
Dit project belichaamt een geïntegreerde benadering van erfgoedbehoud, waarbij zowel de structurele stabiliteit als de publieke toegankelijkheid van de belforttoren en lakenhallen worden gewaarborgd. Door middel van gedegen wetenschappelijk onderzoek, zorgvuldige restauratiewerken en respect voor het historische karakter van de gebouwen, wordt het erfgoed van Dendermonde op duurzame wijze herbestemd en opnieuw toegankelijk gemaakt voor toekomstige generaties.
