Door de conservatie, restauratie en herbestemming krijgt de kasteelruïne van Ter Elst een nieuwe betekenis in de hedendaagse context, waardoor de locatie niet alleen een herinnering aan het verleden blijft, maar ook een levendige plek wordt waar geschiedenis, cultuur en gemeenschap samenkomen.
Malle Stichting Kempens Landschap In uitvoering In samenwerking met: Triconsult, Landmax, Exergie, BAAC Vlaanderen bv, Xenadvies bv
Kasteel Ter Elst heeft een geschiedenis die terugvoert tot de 12e eeuw. De locatie heeft door de eeuwen heen verschillende functies vervuld en is nauw verbonden met de lokale geschiedenis van Duffel; desondanks raakte het kasteel in verval, wat vandaag resulteert in een ruïneuze toestand.
Het project van Erfgoed en Visie erkent het belang van de rijke geschiedenis van Ter Elst en omarmt daarbinnen het verval. We streven er daarom naar om de ruïne niet alleen te behouden, maar ook een nieuwe bestemming te geven die aansluit bij de hedendaagse behoeften en verwachtingen. Dit initiatief richt zich op het vinden van een balans tussen conservatie en innovatie, waarbij de historische waarde van de ruïne behouden blijft, terwijl er tegelijkertijd nieuwe functies aan worden toegevoegd.
Het behoud van de erfgoedwaarden van de site staat centraal in dit project. Tegelijkertijd worden er mogelijkheden gecreëerd om de ruïne om te vormen tot een toegankelijke en relevante ruimte voor de gemeenschap. Dit gebeurt door middel van innovatieve aanpassingen die de ruïne beschermen en in stand houden, maar die ook haar potentieel vergroten als culturele en sociale ontmoetingsplaats.
Erfgoed en Visie baseert haar aanpak op ethische uitgangspunten die zijn ontleend aan restauratiecharters zoals die van Venetië en Burra. Deze benadering zet in op het maximaal behoud van origineel materiaal en de ruimtelijke kwaliteit van het gebouw. De restauratiewerkzaamheden worden uitgevoerd volgens de 'restauratieladder', waarbij prioriteit wordt gegeven aan onderhoud en conservering. Indien nodig wordt gerepareerd, en alleen in het geval van ernstige bouwfysische gebreken wordt overgegaan tot vernieuwing. Voor de site van Kasteel Ter Elst betekent dit concreet dat de ruïne behouden blijft als een belangrijke getuige van het verleden, met minimale ingrepen die nodig zijn om stabiliteit te waarborgen. Bijzondere aandacht wordt besteed aan het behoud van de nostalgische waarde van de ruïne, terwijl tegelijkertijd de mogelijkheden voor gebruik en beleving worden uitgebreid.
De visie van Erfgoed en Visie is gericht op het duurzaam in stand houden van de ruïne, met oog voor de lange termijn. Door de herbestemming van de site wordt niet alleen bijgedragen aan de continuïteit van de plek, maar ook aan de sociale cohesie binnen de gemeenschap. Tegelijkertijd biedt het project mogelijkheden om duurzame energiebronnen te integreren en de biodiversiteit van de omgeving te verhogen.
Binnen de ruïnemuren wordt overwogen om een multifunctionele binnenruimte te creëren die flexibel inzetbaar is voor evenementen. Hierbij wordt zorgvuldig afgewogen welke ingrepen nodig zijn om de ruimtelijke ervaring te verrijken zonder de erfgoedwaarden aan te tasten. Ook worden er plannen ontwikkeld voor de landschapsinrichting rondom de ruïne, waarbij de keuze wordt gemaakt tussen een extensieve, natuurlijke aanpak en een intensieve, strakke vormgeving. Voorts wordt een een nieuwe brug voorzien die de ruïne met haar omgeving verbindt, dit om de toegankelijkheid te verbeteren.
