Het Kasteel van Poeke draagt bijna 1.000 jaar geschiedenis in zich en spreekt met zijn sprookjesachtige uitstraling tot de verbeelding; een doordachte herbestemming, met nadruk op erfgoedbeleving, zorgt ervoor dat het kasteel en zijn omgeving een duurzame toekomst krijgen, waar historie en gemeenschap harmonieus samenkomen.
Poekedorpstraat 28, 9880 AalterToerisme VlaanderenGerealiseerd in 2021-2023In samenwerking met: Levuur
Het Kasteel van Poeke, een waterburcht met een 14e-eeuwse oorsprong is gelegen tussen Poeke en Lotenhulle, te Aalter. Het kasteel onderging aan het einde van de 19e eeuw significante veranderingen die resulteerden in haar huidige vorm. Het gebouw is bovendien gelegen in een ruim park dat de typische kenmerken van een adellijk landgoed vertoont, met verscheidene bijgebouwen zoals een koetshuis, een moestuin, een bakstenen hondenkennel, een acetyleenfabriekje en een groentenkelder.
Vanuit Toerisme Vlaanderen kwam de vraag om een kwalitatieve herbestemming uit te denken voor het kasteeldomein, die zowel de ziel van de plek als de erfgoedwaarden van de site in acht zou nemen. Een eerste luik was dan ook een uitgebreid bouwhistorisch onderzoek. De scope van dit historisch onderzoek reikte over het volledige kasteeldomein, maar met een nadrukkelijke focus op het kasteelgebouw. Daarna volgde een uitgebreide herbestemmingsstudie waarin op zoek gegaan werd naar een gepaste herbestemming voor de verschillende onderdelen die de site vormgeven. Via een participatieve zoektocht samen met de gemeenschap en andere stakeholders werd een gepaste herbestemming uitgedacht waarin de rijke historie naadloos overvloeit in een optimale (erfgoed)beleving op maat.
Het bouwhistorisch onderzoek naar het kasteel van Poeke ging uit van een holistische benadering, erkennend dat het kasteelgebouw intrinsiek verbonden is met haar directe omgeving, haar gebruikers, en de tijdgeest waarin ze werd opgetrokken. Mede dankzij de steun van Toerisme Vlaanderen konden nieuwe methodologieën toegepast worden om deze context te betrekken binnen het historisch onderzoek. Naast de traditionele aanpak bestaande uit het aanwenden van archief- en iconigrafisch materiaal, literatuurstudie en bouwhistorisch onderzoek in situ, werd ook oral history geïntegreerd. Op die manier konden uit gesprekken met lokale bewoners nieuwe inzichten verworven worden met betrekking het verleden van de kasteelsite. De ontwikkelingsfasen van het kasteel kon zo op een heldere wijze uiteengezet worden, en werd bovendien door de koppeling aan diverse verhaallijnen tastbaar gemaakt. Het bouwhistorisch onderzoek naar het Kasteel van Poeke onderscheidt zich door zijn innovatieve benadering, die de nadruk legt op de uitgebreide integratie van de context en het verweven van verhaallijnen. Deze methodiek, die zowel de diverse gebruikers van het domein door de tijd heen als de interactie met de omliggende gemeenschappen betrekt, biedt een vernieuwde kijk op het erfgoed en versterkt het begrip van de historische en sociale dynamiek van het kasteel en zijn landgoed.
Het herbestemmingsonderzoek van het Kasteel van Poeke werd gefundeerd op de bouwhistorische studie die, eveneens door Erfgoed en Visie, werd aangevuld met een uitgebreide inventaris van de huidige toestand, een diagnosenota en een waardebepaling.
Het herbestemmingsonderzoek vertrok vanuit een gelaagde benadering van de ruimtelijke context. Hierbij werd gekeken naar de geografische ligging van het kasteel op schaal van Vlaanderen, waarna verder ingezoomd werd op het niveau van de kasteelsite en tenslotte op het kasteel zelf. Door deze gelaagde benadering werd een gedetailleerd overzicht verkregen van de toegankelijkheid, van en op het domein, evenals van de verschillende gebouwen zoals kasteel.
Aan de hand van alle voorgaande informatie werd het potentieel van de site en haar bouwkundige elementen verder in kaart gebracht. De zoektocht omvatte een participatief traject in samenwerking met Toerisme Vlaanderen. Het resultaat was een lange lijst gevuld met diverse bestemmingsopties. Deze bestemmingen werden door Erfgoed en Visie in de multicriteria-analyse gegoten, een tool om op een wetenschappelijke manier een objectieve en onderbouwde keuze te maken tussen diverse herbestemmingsopties. Hieruit kwamen 3 scenario’s voort, eenieder bestaande uit een unieke combinatie van bestemmingen voor de verschillende onderdelen van de site. De beleving van de diverse bezoekersgroepen, de lokale bevolking, bovenlokale groepen en toeristen, stond hierbinnen steeds centraal.
De verdere verfijning van de 3 scenario’s gebeurde onder andere aan de hand van mindmapping. Hierin werd elk scenario met het bouwhistorisch onderzoek verbonden, de belangrijkste kenmerken werden belicht en een helder inzicht werd verkregen in de ervaringen van verschillende doelgroepen.
